Rối loạn tâm thần do rượu: Dấu hiệu và cách điều trị

Rối loạn tâm thần do rượu không chỉ xảy ra ở người nghiện lâu năm mà cả những ai uống quá nhiều. Chất cồn tác động lên não bộ, gây tổn thương thần kinh, dẫn đến ảo giác, hoang tưởng và rối loạn cảm xúc. Tình trạng này ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống cá nhân và người xung quanh.

Các rối loạn tâm thần do rượu

Rượu là tác nhân gây hại cho gan và làm rối loạn tâm thần. Rối loạn tâm thần do rượu xảy ra khi não bị ảnh hưởng trực tiếp bởi chất cồn, đặc biệt ở những người uống rượu trong thời gian dài. Ngay cả khi nồng độ rượu trong máu thấp hoặc không còn, các triệu chứng loạn thần vẫn xuất hiện do tổn thương não và rối loạn chuyển hóa.

Khi lạm dụng rượu trong thời gian dài, nhiều rối loạn tâm thần có thể xuất hiện, làm thay đổi suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của người uống.

• Lệ thuộc rượu: Ban đầu chỉ uống để giải tỏa căng thẳng, nhưng dần có nhiều người không thể kiểm soát được lượng rượu uống vào. Khi lệ thuộc, nó ảnh hưởng đến sức khỏe với những vấn đề nghiêm trọng về tâm lý và hành vi.
• Nhiễm độc rượu: Uống nhiều rượu trong thời gian ngắn, não bộ bị tác động mạnh gây thay đổi hành vi và cảm xúc. Một số người chỉ bị say tạm thời, nhưng có người rơi vào trạng thái loạn thần cấp tính, gây nguy hiểm cho bản thân và người khác.
• Say rượu bệnh lý: Có người chỉ mất kiểm soát tạm thời, nhưng có người lại rơi vào trạng thái hoang tưởng hoặc ảo giác. Say rượu bệnh lý khiến người uống thực hiện hành vi nguy hiểm mà bản thân mà không ý thức được.
• Hội chứng cai rượu: Người nghiện rượu cố gắng dừng lại, cơ thể và tâm lý phản ứng mạnh. Những triệu chứng như lo lắng, bồn chồn, mất ngủ, ác mộng xuất hiện, khiến người bệnh dễ tái nghiện nếu không có sự hỗ trợ kịp thời.
• Rối loạn trí nhớ: Uống rượu trong thời gian dài làm suy yếu thần kinh, gây tổn thương não dẫn đến tình trạng quên trước quên sau. Một số người còn mắc bệnh như hội chứng Korsakoff, khiến trí nhớ bị suy giảm nghiêm trọng và khó phục hồi.

Dấu hiệu rối loạn tâm thần do rượu

Rối loạn tâm thần do rượu là hậu quả nguy hiểm nhất của việc lạm dụng rượu. Người mắc phải có thể trải qua hàng loạt dấu hiệu biến đổi về nhận thức, cảm xúc và hành vi mà chính bản thân cũng không kiểm soát được.

• Mất phương hướng, không thể xác định được mình đang ở đâu hay hôm nay là ngày gì
• Hoang tưởng ghen tuông, luôn nghi ngờ người thân phản bội dù không có bằng chứng
• Ảo giác thị giác, nhìn thấy hình ảnh đáng sợ như động vật nhỏ bò xung quanh
• Cảm giác hoang mang, lo lắng tột độ, luôn nghĩ rằng có người theo dõi hoặc muốn hại mình
• Xuất hiện ảo giác thính giác, nghe thấy lời đe dọa hoặc chửi bới dù không có ai nói
• Mất ngủ trầm trọng, khó đi vào giấc ngủ, liên tục tỉnh giấc giữa đêm
• Cơ thể run rẩy, tim đập nhanh, huyết áp tăng cao do rối loạn thần kinh thực vật
• Kích động mạnh, có thể tấn công người khác mà không cần lý do rõ ràng
• Ảo giác xúc giác, cảm nhận như có côn trùng hoặc vật thể lạ bò trên da
• Tâm trạng thay đổi đột ngột từ vui vẻ sang cáu giận, tuyệt vọng trong thời gian ngắn
• Sợ hãi tột độ, có thể la hét hoặc trốn tránh vì tin rằng mình đang gặp nguy hiểm
• Không thể phân biệt thật – ảo, khiến hành vi trở nên kỳ lạ và nguy hiểm
• Hành động bất thường, tự gây hại cho bản thân hoặc đột ngột bỏ chạy không lý do

Hệ lụy của rối loạn tâm thần do rượu

Rối loạn tâm thần do rượu kéo theo nhiều hệ lụy nguy hiểm cho sức khỏe. Người mắc có thể bị ảo giác, hoang tưởng, mất khả năng kiểm soát hành vi, gây hại cho bản thân và những người xung quanh. Nếu không được can thiệp kịp thời, bệnh tiến triển thành loạn thần mãn tính, làm suy giảm nghiêm trọng nhận thức và chức năng tâm lý.

Tác động của rượu lên não bộ là điều không thể xem nhẹ, đặc biệt khi nồng độ cồn trong máu vượt mức cho phép. Rượu làm tổn thương tế bào thần kinh, gây suy giảm trí nhớ, rối loạn khả năng tư duy và phán đoán. Ở mức độ nặng, người bệnh rơi vào trạng thái hôn mê sâu, thậm chí dẫn đến tử vong.

Không chỉ vậy, rượu còn gây hại đến nhiều cơ quan trong cơ thể. Gan, dạ dày, tim mạch và hệ thần kinh đều bị tổn thương khi loại đồ uống này được dùng quá mức trong thời gian dài. Thiếu hụt các vitamin cũng là nguyên nhân khiến sức khỏe suy kiệt, làm tăng nguy cơ mắc bệnh nguy hiểm.

Trường hợp nào được coi là bệnh tâm thần do rượu?

Khi tác động kéo dài, rượu khiến tâm lý mất kiểm soát, dẫn đến nhiều chứng bệnh nguy hiểm.

• Rối loạn tâm trạng với trầm cảm kéo dài hoặc những cơn hưng cảm bất thường
• Lo âu quá mức, hoảng loạn đột ngột khi có tác động của rượu
• Ảo giác, hoang tưởng khi say hoặc trong giai đoạn cai rượu
• Mất ngủ kéo dài, giấc ngủ chập chờn, khó vào giấc do ảnh hưởng thần kinh
• Trí nhớ suy giảm, mất tập trung do tác động của rượu lên não
• Hội chứng Wernicke – Korsakoff gây lú lẫn, rối loạn nhận thức do thiếu vitamin B1
• Giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương vì rượu làm suy yếu hệ thần kinh
• Thay đổi hành vi, tính cách thất thường, dễ kích động, hay mất kiểm soát

Phương pháp điều trị rối loạn tâm thần do rượu

Chấm dứt rối loạn tâm thần do rượu cần một quá trình điều trị bài bản. Muốn thoát khỏi sự lệ thuộc này, người bệnh cần được can thiệp đúng cách để phục hồi cả thể chất lẫn tinh thần.

1. Điều trị y khoa

Khi rối loạn tâm thần do rượu đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, can thiệp y khoa là điều không thể tránh khỏi.

Điều trị rối loạn trí nhớ:

• Hội chứng Korsakoff: Bổ sung thiamine kết hợp clonidine, propranolol và bù dịch hợp lý.
• Bệnh não Wernicke: Dùng thiamine đến khi hết liệt vận nhãn, có thể cần thêm magnesium.
• Điều trị kéo dài từ 3 tháng – 1 năm để hỗ trợ phục hồi trí nhớ

Giải độc y tế:

• Truyền vitamin B liều cao để bổ sung dưỡng chất và phục hồi cơ thể.
• Bù nước, điện giải qua đường uống hoặc tiêm truyền giúp giảm nguy cơ mất nước
• Khi bệnh nhân có ảo giác, hành vi nguy hiểm thì cần nhập viện để cai rượu an toàn

Thuốc:

• Lorazepam, Chlordiazepoxide hỗ trợ cai nghiện và giảm loạn thần cấp tính
• Thuốc an thần, chống loạn thần và thuốc chống trầm cảm kiểm soát các triệu chứng tâm thần
• Naltrexone ngăn ngừa tái nghiện
• Thuốc chống co giật, Magnesium sulfat 1mg tiêm bắp được dùng để kiểm soát co giật do cai rượu.
• Vitamin và thuốc ngủ hỗ trợ phục hồi sức khỏe tổng thể

2. Trị liệu tâm lý

Liệu pháp tâm lý đóng vai trò quan trọng trong điều trị loạn thần do rượu. Các nhà trị liệu xây dựng kế hoạch cá nhân hóa giúp bệnh nhân nhận thức rõ vấn đề của mình. Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) hỗ trợ thay đổi suy nghĩ sai lệch, hướng đến phục hồi lâu dài.

Bên cạnh đó, gia đình cũng có ảnh hưởng lớn đến quá trình điều trị. Liệu pháp gia đình giúp cải thiện giao tiếp, tăng cường sự hỗ trợ giữa các thành viên. Khi có sự đồng hành của gia đình, nguy cơ tái phát sẽ giảm đáng kể.

Ngoài CBT và liệu pháp gia đình, liệu pháp tâm động học cũng được áp dụng. Phương pháp này giúp bệnh nhân hiểu rõ hơn về cảm xúc tiềm ẩn gây loạn thần. Dù phức tạp, nhưng nó giúp quản lý bệnh hiệu quả hơn trong dài hạn.

Để điều trị dứt điểm, bệnh nhân cần cai rượu từ từ và phục hồi chức năng tâm lý – xã hội. Những trường hợp có ảo giác và hành vi nguy hiểm phải được điều trị nội trú tại bệnh viện chuyên khoa. Việc kết hợp trị liệu tâm lý, lao động và quản lý sẽ giúp bệnh nhân tái hòa nhập cộng đồng.

3. Thay đổi lối sống

Thay đổi lối sống là cách giúp quá trình phục hồi tâm thần do rượu trở nên bền vững. Không chỉ cải thiện sức khỏe thể chất, những điều chỉnh tích cực còn giúp ổn định tinh thần và ngăn ngừa tái phát.

• Ăn uống đủ chất, bổ sung vitamin B để giúp hệ thần kinh phục hồi tốt hơn
• Duy trì giấc ngủ chất lượng để cơ thể nghỉ ngơi và tái tạo năng lượng
• Tập thể dục thường xuyên để giảm căng thẳng và nâng cao thể lực
• Rèn luyện kỹ năng kiểm soát căng thẳng bằng thiền, yoga hoặc hít thở sâu
• Tránh xa môi trường có rượu để hạn chế nguy cơ tái nghiện
• Tham gia các nhóm hỗ trợ để chia sẻ, nhận động viên từ những người có cùng trải nghiệm
• Xây dựng các mối quan hệ lành mạnh để giảm cô đơn và tạo động lực phục hồi
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ nhằm phát hiện sớm những ảnh hưởng lâu dài của rượu
• Kiên trì từ bỏ rượu và nhận sự giúp đỡ từ gia đình, bạn bè khi cần

Cách phòng ngừa rối loạn tâm thần do rượu

Phòng ngừa rối loạn tâm thần do rượu vừa giúp bảo vệ sức khỏe cá nhân vừa góp phần xây dựng một cộng đồng an toàn, lành mạnh.

• Hạn chế uống rượu, tuân thủ mức an toàn để tránh ảnh hưởng xấu đến sức khỏe
• Không uống rượu khi lái xe, vận hành máy móc để đảm bảo an toàn cho bản thân và người khác
• Giáo dục trong gia đình về tác hại của rượu, tạo môi trường sống lành mạnh cho con cái
• Khuyến khích thanh thiếu niên tham gia các hoạt động thể thao, vui chơi lành mạnh thay vì tiếp xúc với rượu bia
• Tuyên truyền sâu rộng về tác hại của rượu qua chương trình giáo dục trong trường học và cộng đồng
• Hạn chế quảng cáo rượu trên phương tiện truyền thông để giảm tác động đến giới trẻ
• Tăng thuế đối với sản phẩm có cồn nhằm hạn chế tiêu thụ rượu trong xã hội
• Nếu phải uống rượu, nên kiểm soát liều lượng và tần suất phù hợp để giảm nguy cơ lạm dụng
• Tham gia các hoạt động xã hội bổ ích, tránh xa môi trường dễ dẫn đến lạm dụng rượu
• Phát triển chương trình cộng đồng giúp nâng cao nhận thức và hỗ trợ người nghiện rượu từ bỏ thói quen có hại

Nếu không có biện pháp phòng ngừa và kiểm soát, rối loạn tâm thần do rượu sẽ tiếp tục là một vấn đề nhức nhối trong xã hội. Thay vì để rượu quyết định cuộc sống và tinh thần của mình, mỗi người cần có ý thức tự bảo vệ bản thân, biết điểm dừng và tìm kiếm sự hỗ trợ khi nhận thấy dấu hiệu bất thường.

Có thể bạn quan tâm:

• Rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt (PMDD) và điều cần biết
• Các rối loạn tâm thần ở trẻ em thường gặp và cách phòng ngừa
• Chán ăn tâm thần: Dấu hiệu và phương pháp điều trị