Trẻ chậm nói: Dấu hiệu, Chẩn đoán, Phương pháp can thiệp

Trẻ chậm nói là một trong các vấn đề hiện đang nhận được nhiều sự quan tâm của các bậc phụ huynh và toàn xã hội. Bởi khi chậm nói trẻ sẽ phải đối diện với rất nhiều khó khăn, cản trở trong đời sống hàng ngày, đặc biệt là quá trình giao tiếp, nghe hiểu và diễn đạt bằng lời nói.

Trẻ chậm nói là gì?

Ngôn ngữ, lời nói được xem là phương tiện giao tiếp chủ yếu của mỗi con người. Ngay từ những năm tháng đầu đời, trẻ nhỏ đã được tiếp xúc và học hỏi ngôn ngữ thông qua việc quan sát, lắng nghe các tương tác xã hội của những người xung quanh.

Trẻ sẽ quan sát, ghi nhớ và bắt chước theo những âm thanh nghe được và dần hình thành nên ngôn ngữ. Tuy nhiên, dựa vào nghiên cứu khoa học nhận thấy rằng, tốc độ phát triển ngôn ngữ của mỗi trẻ nhỏ là khác nhau.

Có nhiều trẻ biết nói ngay từ rất sớm, khả năng ngôn ngữ lưu loát và giao tiếp linh hoạt. Tuy nhiên, cũng có không ít các trường hợp trẻ chậm nói, trẻ gặp khó khăn trong việc ghi nhớ và sử dụng từ ngữ, thậm chí có nhiều trẻ cho đến tuổi đi học nhưng vốn từ luôn bị hạn hẹp, trẻ ít khi dùng lời nói để giao tiếp với mọi người xung quanh.

Tình trạng chậm nói kéo dài có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đối với đời sống của trẻ nhỏ. Nó không chỉ cản trở quá trình giao tiếp, tương tác xã hội và kết nối cộng đồng mà còn là rào cản lớn khiến trẻ gặp nhiều khó khăn trong học tập, phát triển tài năng của bản thân.

Đặc biệt, đối với xã hội ngày càng phát triển hiện nay, trẻ nhỏ thường được nuông chiều và tiếp xúc với các thiết bị công nghệ từ rất sớm. Điều này chính là nguyên nhân chủ yếu gây nên tình trạng chậm nói và tạo ra nhiều sự hạn chế đối với quá trình phát triển ngôn ngữ ở mỗi trẻ nhỏ.

Tình trạng này cần được phát hiện và hỗ trợ can thiệp trong giai đoạn sớm để giúp trẻ mau chóng phục hồi khả năng sử dụng ngôn ngữ, lời nói, từ đó giúp trẻ giao tiếp hiệu quả hơn. Vì thế, ngay khi nhận thấy các dấu hiệu chậm nói, khả năng ngôn ngữ của trẻ chậm hơn so với mốc phát triển chung thì ba mẹ nên cho trẻ tiến hành thăm khám và chẩn đoán cụ thể để có biện pháp can thiệp kịp thời.

Dấu hiệu nhận biết trẻ chậm nói

Các biểu hiện của trẻ chậm nói thường khác nhau ở từng độ tuổi. Chính vì thế, các bậc phụ huynh cần chú ý quan sát và theo dõi tốc độ phát triển ngôn ngữ của trẻ nhỏ, đặc biệt là trong những năm tháng đầu đời.

Theo chia sẻ của các chuyên gia thì các dấu hiệu chậm nói của trẻ thường được biểu hiện từ rất sớm, ngay cả khi trẻ chưa đến tuổi tập nói. Do đó, từ những tháng đầu đời, các bậc phụ huynh vẫn có thể nhận biết sớm chứng chậm nói ở trẻ qua các biểu hiện đặc trưng như sau:

1. Trẻ từ 3 đến 4 tháng chậm nói

• Trẻ thường không biết cách phát ra các âm thanh gừ gừ, hừ hừ.
• Trẻ dường như không phản ứng lại với các tiếng động, âm thanh mạnh từ bên ngoài.
• Khi được 4 tháng tuổi, trẻ có thể phát ra các âm thanh gừ gừ nhưng không có khả năng bắt chước các âm thanh đơn giản khác.

2. Trẻ 7 đến 12 tháng

• Trẻ không đáp ứng hay giật mình khi có tiếng động, âm thanh lạ phát ra.
• Trẻ không có nhu cầu giao tiếp và cũng không muốn tìm cách để tương tác với mọi người xung quanh, kể cả những lúc cần sự trợ giúp.
• Ở giai đoạn này trẻ vẫn chưa biết nói những từ đơn giản như ba, bà, mama,…
• Trẻ không bi bô tập nói, không phát ra các âm phụ như b hay p.
• Trẻ không có phản ứng như quay đầu tìm kiếm khi được gọi tên.
• Trẻ không biết cách sử dụng các hành đồng giao tiếp như vẫy tay chào, cúi đầu, chỉ tay vào món đồ vật yêu thích,…
• Trẻ không thể hiểu rõ và không có phản ứng tốt với các từ ngữ quen thuộc như “Có”, “Không”, “Tạm biệt”, “Xin chào”,…
• Trẻ hay thờ ơ, không chú ý và tập trung đến những điều xảy ra xung quanh.

3. Trẻ 16 tháng tuổi chậm nói

• Trẻ không nói được bất kỳ từ nào, kể cả những từ đơn giản. 
• Trẻ không biết cách sử dụng tay để chỉ vào món đồ mà mình mong muốn. 
• Không biết cách đặt câu hỏi. 
• Không phản ứng khi được gọi tên. 
• Không hiểu và đáp ứng tốt các từ “Không”, “Có”, “Ngồi xuống”, “Thức dậy”,…

4. Trẻ 18 tháng tuổi chậm nói

• Trẻ không biết cách chỉ và xác định các bộ phận trên cơ thể của bản thân. 
• Vốn từ của trẻ vô cùng hạn hẹp, trẻ nói được ít hơn 6 từ. 
• Trẻ không dùng tay để chỉ vào thứ mà mình muốn có. 
• Trẻ không phản ứng hay quay đầu nhìn lại khi được người khác gọi tên. 
• Trẻ chậm nói không có nhu cầu được giao tiếp, không muốn tương tác với mọi người xung quanh. 
• Trẻ không dùng lời nói để nhờ sự trợ giúp. 
• Vốn từ vô cùng hạn hẹp, chỉ nói được một số từ đơn giản hoặc thậm chí không nói. 
• Trẻ không hiểu được những mệnh lệnh, yêu cầu đơn giản như “Không được lấy”, “Ngồi yên”, “Ăn cơm”,…
• Trẻ không dùng lời nói để đáp lại câu hỏi của những người xung quanh. 

5. Trẻ từ 19 đến 24 tháng tuổi

• Tốc độ gia tăng vốn từ của trẻ chậm hơn so với thông thường (1 từ mới/ tuần). 
• Trẻ đã được 2 tuổi nhưng chỉ nói được vài từ đơn giản, ít hơn 15 từ. 
• Trẻ thường có xu hướng nhại lại lời của người khác và không thể tự nói ra được từ ngữ, lời nói nào mới. 
• Trẻ không thể giao tiếp, duy trì các cuộc hội thoại đơn giản. 
• Trẻ không có nhiều nhu cầu để tương tác, không sử dụng lời nói để giao tiếp, bày tỏ cảm xúc, quan điểm cá nhân. 
• Trẻ gặp nhiều khó khăn trong việc hiểu rõ chỉ dẫn, yêu cầu của người khác. 
• Trẻ không biết chơi các trò chơi giả vờ, đóng vai. 
• Trẻ không biết cách bắt chước hành động, lời nói của người khác. 
• Trẻ chậm nói sẽ gặp khó khăn trong việc nói cụm từ hoặc ghép 2 từ đơn lại với nhau. 

6. Trẻ từ 25 đến 35 tháng tuổi

• Trẻ không biết cách tự gọi tên các món đồ quen thuộc hoặc các bộ phận trên cơ thể. 
• Trẻ gặp khó khăn trong quá trình sử dụng lời nói, không thể nói được câu đơn giản gồm 2 đến 4 từ. 
• Trẻ không biết đặt câu hỏi hoặc nhờ sự trợ giúp bằng lời nói. 
• Những người xung quanh khó có thể hiểu được lời trẻ nói. 
• Khả năng ghi nhớ ngôn ngữ của trẻ kém. 

7. Trẻ 3 tuổi chậm nói 

• Trẻ lên 3 nhưng không biết cách sử dụng đại từ nhân xưng. 
• Không nói được câu đơn giản, không biết ghép từ thành câu có nghĩa. 
• Trẻ không thể hiểu rõ những yêu cầu, chỉ dẫn của những người xung quanh. 
• Giọng nói của trẻ có phần không rõ ràng, nói khó nghe, từ ngữ lộn xộn, khó hiểu. 
• Trẻ không có nhiều sự quan tâm đến thế giới bên ngoài, ít khi chủ động giao tiếp với bất kỳ ai, kể cả những người thân thiết. 
• Trẻ có xu hướng bám lấy ba mẹ, khó tách rời. 

Trẻ chậm nói là do đâu?

Trẻ chậm nói có thể xuất phát từ rất nhiều nguyên nhân khác nhau. Tùy thuộc vào các yếu tố tác động mà việc điều trị, cải thiện cũng sẽ có phần riêng biệt. Các bậc phụ huynh cần cho trẻ tiến hành thăm khám và chẩn đoán cụ thể tại các bệnh viện, trung tâm chuyên khoa uy tín để được tư vấn và hỗ trợ kỹ lưỡng hơn. 

Dựa vào kết quả của nhiều cuộc nghiên cứu và các thông tin thăm khám thực tế thì chậm nói ở trẻ nhỏ có thể hình thành do các nguyên nhân sau:

1. Do sự hạn chế về khả năng nghe

Được biết, trẻ nhỏ học hỏi và phát triển ngôn ngữ thông qua quá trình quan sát, lắng nghe, bắt chước. Chính vì thế, nếu khả năng nghe của trẻ bị hạn chế thì trẻ sẽ khó có thể tiếp thu, học hỏi và hình thành ngôn ngữ một cách chính xác, hiệu quả. 

Các vấn đề liên quan đến thính lực khiến cho trẻ nhỏ không thể nghe tốt, từ đó không biết cách nhận dạng và phân biệt các âm thanh. Do đó, trẻ sẽ không phản ứng tốt với các tiếng động xuất hiện bên ngoài, đồng thời cũng không thể hiểu và đáp lại lời nói một cách rõ ràng, cụ thể. 

Thông thường, thì đối với các tình trạng trẻ chậm nói do nghe kém sẽ có kèm theo các biểu hiện như trẻ nói ngọng, phát âm sai, nói không rõ nghĩa khiến cho những người xung quanh không thể hiểu trẻ đang muốn điều gì. Thậm chí có nhiều trường hợp chê cười, nhạo báng khiến trẻ cảm thấy xấu hổ, buồn bã và không muốn sử dụng lời nói để giao tiếp, từ đó gây ra chứng chậm nói ở trẻ. 

2. Trẻ không được giao tiếp, tương tác tốt

Để có thể phát triển ngôn ngữ một cách thuận lời, sử dụng lời nói linh hoạt và chính xác đòi hỏi phải có quá trình rèn luyện kỹ lưỡng. Tuy nhiên, nếu trẻ nhỏ không nhận được sự quan tâm hoặc không được thường xuyên giao tiếp, tương tác bằng lời nói thì trẻ khó có thể học hỏi và phát huy khả năng ngôn ngữ của mình một cách hiệu quả. 

Các chuyên gia luôn chia sẻ rằng, ở những năm đầu đời, môi trường sinh hoạt của trẻ đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sự phát triển toàn diện trong tương lai. Đặc biệt là đối với khả năng ngôn ngữ, nếu trẻ không được tạo cơ hội để gặp gỡ, giao lưu và tương tác với mọi người xung quanh thì trẻ sẽ gặp phải nhiều khó khăn trong quá trình giao tiếp, sử dụng lời nói. 

Nhiều bậc phụ huynh vì quá cưng chiều con cái, luôn sợ con bị tác động xấu từ các yếu tố bên ngoài nên luôn bảo bọc và tránh không cho con tiếp xúc với người lạ. Tuy nhiên, điều này chính là rào cản lớn khiến cho trẻ không thể phát huy tốt các tiềm năng của bản thân, không thể quan sát và tiếp thu những kỹ năng cần thiết trong cuộc sống. 

3. Chậm nói do thói quen sinh hoạt kém lành mạnh

Thói quen sinh hoạt cũng là một trong các yếu tố quan trọng góp phần ảnh hưởng đến tốc độ phát triển ngôn ngữ của mỗi trẻ nhỏ. Đặc biệt là đối với thời đại công nghệ phát triển hiện nay, trẻ em thường xuyên được tiếp xúc và sử dụng các thiết bị công nghệ ngay từ sớm, đây chính là một trong các nguyên nhân phổ biến khiến trẻ bị chậm nói và hình thành các vấn đề tiêu cực khác. 

Theo chia sẻ của các chuyên gia, việc sử dụng điện thoại, tivi, iPad quá nhiều sẽ làm giảm nhu cầu tương tác và giao tiếp ở con người, đặc biệt là trẻ em. Trẻ dần thu mình vào thế giới ảo, đắm chìm trong những trò chơi điện tử hay những thước phim hoạt hình vui nhộn mà quên đi sự giao tiếp ngoài đời thực. 

Bên cạnh đó, thói quen này còn gây ảnh hưởng đến giọng nói, cách phát âm của nhiều trẻ nhỏ. Bởi các chương trình trên tivi hoặc các ứng dụng điện thoại thường có ngữ điệu khá nhanh, trẻ khó có thể nắm bắt và tương tác tốt. Ngoài ra, khi xem điện thoại, trẻ chỉ tiếp thu ngôn ngữ theo hướng một chiều, lâu dần không biết cách chia sẻ, bày tỏ cảm xúc và không biết lắng nghe người khác, gây nên nhiều cản trở trong giao tiếp và đời sống. 

4. Trẻ chậm nói do tự kỷ 

Tự kỷ là một chứng rối loạn phát triển thần kinh phổ biến thường gặp ở trẻ em. Hội chứng này gây nên nhiều ảnh hưởng tiêu cực đối với sức khỏe và đời sống của trẻ nhỏ. Đặc trưng nổi bật của tự kỷ đó chính là tình trạng chậm nói, chậm phát triển ngôn ngữ, hạn chế về giao tiếp, tương tác xã hội cùng các rối loạn hành vi, cảm xúc. 

Tự kỷ hiện đang được xem là một trong các nguyên nhân lớn nhất gây nên tình trạng chậm nói ở nhiều trẻ nhỏ. Trong thực tế, vẫn chưa có bất kỳ phương pháp nào hỗ trợ điều trị tận gốc chứng tự kỷ. Tuy nhiên, nếu có thể phát hiện sớm và can thiệp bằng các biện pháp giáo dục phù hợp thì khả năng ăn nói, giao tiếp của trẻ cũng sẽ được cải thiện linh hoạt hơn. 

5. Bại não gây chậm nói ở trẻ

Não bộ của mỗi con người nắm giữ rất nhiều các vai trò và nhiệm vụ quan trọng đối với đời sống. Cụ thể, nó sẽ giúp tiếp nhận và truyền tải thông tin, cảm xúc, lời nói và hỗ trợ con người phản ứng với các âm thanh, tình huống bất ngờ xảy ra. 

Tuy nhiên, nếu cơ quan này bị tác động và tổn thương thì các chức năng đó cùng những hoạt động có liên quan trong cơ thể cùng sẽ bị ảnh hưởng, suy giảm, trong đó có cả khả năng phát triển ngôn ngữ. Phần lớn những trẻ bại não đều chậm nói, khó khăn trong việc sử dụng lời nói để giao tiếp, học tập và sinh hoạt.

6. Tác động từ yếu tố tâm lý

Các tổn thương tâm lý, sang chấn tâm lý nghiêm trọng cũng có thể gây cản trở đến quá trình phát triển ngôn ngữ của mỗi trẻ nhỏ. Nếu trong những năm tháng đầu đời, trẻ nhỏ phải thường xuyên đối diện với những áp lực tâm lý, bị bạo hành, sang chấn do các biến cố (mất người thân, tai nạn, gia đình ly tán,…) thì trẻ cũng có nhiều nguy cơ bị chậm nói. 

Các vấn đề tâm lý xảy ra khi còn nhỏ nếu không được can thiệp và giải tỏa tốt sẽ gây ra những vết thương tinh thần to lớn và khiến cho trẻ thu mình, không muốn giao tiếp, gần gũi với bất kỳ ai. Điều này làm cho trẻ không còn nhu cầu được học hỏi và phát triển ngôn ngữ, trẻ xa lánh mọi người và ngại giao tiếp. 

Trẻ chậm nói có nguy hiểm không?

Chậm nói thường được chia thành 2 dạng cơ bản là chậm nói đơn thuần và chậm nói tự kỷ. Đối với các tình trạng trẻ chậm nói đơn thuần thì có thể dễ dàng khắc phục bằng nhiều biện pháp khác nhau, các ảnh hưởng đối với đời sống cũng sẽ được hạn chế hơn. 

Theo chia sẻ của các chuyên gia thì trẻ chậm nói đơn thuần có thể dần cải thiện và phát triển ngôn ngữ bình thường như bao đứa trẻ khác. Thậm chí có nhiều trường hợp không cần hỗ trợ can thiệp vẫn có khả năng học hỏi và tiếp thu ngôn ngữ sau khi trẻ lớn lên. 

Đây được xem là một loại chậm nói không quá nguy hiểm. Trong thời gian đầu nó có thể gây cản trở đối với quá trình giao tiếp, tương tác xã hội của trẻ nhưng về sau trẻ vẫn có khả năng phát triển ổn định và vượt trội như các bạn bè đồng trang lứa. 

Tuy nhiên, nếu tình trạng chậm nói của trẻ có kèm theo các biểu hiện bất thường về cảm xúc, hành vi hoặc các biểu hiện về thể chất thì cần được quan tâm và hỗ trợ kịp thời. Chậm nói có thể khởi phát từ các bệnh lý nguy hiểm hoặc những vấn đề sang chấn tâm lý nghiêm trọng nếu không sớm được can thiệp sẽ ảnh hưởng nặng nề đối với sức khỏe, đời sống sinh hoạt của trẻ nhỏ. 

Được biết, ngôn ngữ chính là phương tiện giao tiếp chính của con người và nhờ nó mà chúng ta có thể dễ dàng trao đổi, tiếp thu thông tin và truyền đạt các cảm xúc, mong muốn của bản thân. Ngôn ngữ cũng chính là sợi dây kết nối bền chặt giữa các mối quan hệ, nhờ có sự lắng nghe, thấu hiểu và chia sẻ chân tình mà con người có thể gần với nhau hơn. 

Đối với trẻ nhỏ đang trong độ tuổi đến trường, việc hạn chế về ngôn ngữ khiến cho quá trình học tập của trẻ gặp nhiều trở ngại và khó khăn. Trẻ khó có thể tiếp thu kiến thức thông qua lời dạy của giáo viên, không thể hòa nhập tốt với bạn bè đồng trang lứa và khó có thể phát huy tốt các tiềm năng của bản thân. 

Do đó, ngay khi nhận thấy các dấu hiệu chậm nói của trẻ, các bậc phụ huynh cũng nên nhanh chóng tiến hành thăm khám và tìm kiếm nguyên nhan cụ thể. Nếu có thể phát hiện ở giai đoạn sớm và áp dụng các biện pháp can thiệp phù hợp thì trẻ nhỏ vẫn có nhiều khả năng phục hồi khả năng ngôn ngữ, giao tiếp linh hoạt hơn. 

Chẩn đoán trẻ chậm nói như thế nào?

Nếu nhận thấy trẻ có biểu hiện chậm nói, các bậc phụ huynh nên cho trẻ tiến hành thăm khám và chẩn đoán cụ thể tại các bệnh viện chuyên khoa uy tín để kịp thời hỗ trợ trong giai đoạn sớm. Các bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra và đánh giá khả năng ngôn ngữ của trẻ, cho trẻ thực hiện một số bài kiểm tra chuyên biệt để có được kết luận chính xác hơn. 

Theo đó, các bác sĩ chuyên khoa sẽ tiến hành đánh giá khả năng ngôn ngữ của trẻ nhỏ dựa vào các yếu tố sau đây: 

• Khả năng tiếp thu ngôn ngữ, xem trẻ có hiểu những gì người khác truyền đạt không?
• Khả năng diễn đạt ngôn ngữ, trẻ có thể sử dụng ngôn ngữ lời nói linh hoạt đúng với lứa tuổi không?
• Đánh giá về các cử chỉ, hành vi giao tiếp như chỉ tay vào đồ vật, gật đầu, lắc đầu,….
• Mức độ phát triển âm thanh và sự rõ ràng, chính xác trong lời nói. 
• Kiểm tra về tình trạng răng miệng, các bộ phận liên quan đến phát âm và thính giác. 

Sau khi tổng hợp đầy đủ các thông tin cần thiết, bác sĩ sẽ đưa ra kết luận chính xác và tư vấn cụ thể về các biện pháp hỗ trợ can thiệp cho trẻ nhỏ. Tùy vào tình trạng và nguyên nhân gây chậm nói mà trẻ sẽ được cân nhắc áp dụng các biện pháp hỗ trợ phù hợp, từ đó gia tăng khả năng sử dụng ngôn ngữ, giao tiếp tốt hơn. 

Các phương pháp can thiệp cho trẻ chậm nói hiệu quả và an toàn

Có rất nhiều phương pháp giúp cải thiện tình trạng chậm nói ở trẻ nhỏ. Tùy vào nguyên nhân gây chậm nói và sự đáp ứng của trẻ ở mỗi độ tuổi khác nhau mà các bác sĩ, chuyên gia sẽ cân nhắc để áp dụng tốt các biện pháp phù hợp, hiệu quả nhất để giúp trẻ cải thiện tốt khả năng giao tiếp của bản thân. 

Đối với các tình trạng chậm nói thông thường, gia đình chỉ cần hỗ trợ thay đổi thói quen sinh hoạt lành mạnh và tăng cường sự tương tác với trẻ cũng giúp trẻ dần phát triển ngôn ngữ nhanh chóng. Tuy nhiên, đối với những trường hợp chậm nói do bệnh lý thì quá trình can thiệp cần mất nhiều thời gian hơn, các biện pháp điều trị cũng phải chuyên sâu hơn mới có thể giúp trẻ dần cải thiện tốt khả năng ăn nói, giao tiếp. 

Cụ thể một số biện pháp có thể được ưu tiên áp dụng cho trẻ chậm nói như sau: 

1. Tăng cường giao tiếp, chia sẻ với trẻ

Giao tiếp chính là biện pháp hữu hiệu nhất để giúp trẻ nhỏ phát triển và cải thiện tốt khả năng ngôn ngữ của mình. Trẻ học hỏi và tiếp thu ngôn ngữ thông qua quá trình lắng nghe, quan sát và bắt chước những người xung quanh. Chính vì thế, trẻ cần nhiều thời gian để được chia sẻ, tâm sự và trò chuyện với người thân để có thể học hỏi thêm nhiều vốn từ, gia tăng khả năng giao tiếp hiệu quả hơn. 

Thông qua những lời nói, câu chuyên được chia sẻ, trẻ sẽ dần học hỏi thêm được nhiều vốn từ bổ ích và phát triển vốn ngôn ngữ của chính mình. Ngoài ra, quá trình trò chuyện, chia sẻ cùng với trẻ sẽ giúp ba mẹ gia tăng thêm sự gắn kết giữa cả hai, củng cố tốt mối quan hệ thân thiết và hiểu rõ hơn về các nhu cầu, cảm xúc của con. 

2. Đọc sách, kể chuyện và vui chơi cùng trẻ

Bất kỳ đứa trẻ nào cũng có nhu cầu được vui chơi, thư giãn với đúng lứa tuổi của mình. Kể cả những trẻ chậm nói, không thể sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp linh hoạt vẫn mong muốn được kết nối và hòa nhập với bạn bè, người thân. 

Do đó, thông qua các hoạt động vui chơi, giải trí, đọc sách, kể chuyện sẽ giúp trẻ vừa thư giãn, vừa có thể học tập và phát triển ngôn ngữ hiệu quả. Trong rất nhiều các nghiên cứu khoa học nhận thấy rằng, sách chính là kho tàng kiến thức to lớn của toàn nhân loại và nó cũng được xem là công cụ mở rộng vốn từ, gia tăng ngôn ngữ hiệu quả, an toàn cho mọi lứa tuổi. 

Khi trẻ được thường xuyên đọc sách, kể chuyện hoặc cùng ba mẹ, bạn bè vui chơi thì trẻ cũng sẽ dễ dàng tiếp thu tốt ngôn ngữ thông qua lời nói, cử chỉ, cảm xúc. Bằng cách này trẻ chậm nói sẽ cải thiện tốt khả năng ngôn ngữ một cách tự nhiên nhất. Các bậc phụ huynh nên lựa chọn các loại sách phù hợp với lứa tuổi của trẻ, với các hình ảnh minh họa sinh động và nhiều màu sắc để trẻ cảm thấy thích thú và tiếp thu tốt hơn. 

3. Tạo cơ hội để trẻ tiếp xúc với môi trường bên ngoài

Nhiều bậc phụ huynh do quá bao bọc con cái, sợ con sẽ bị ảnh hưởng bởi các tác động từ môi trường nên có xu hướng không cho con vui chơi, tham gia các hoạt động lành mạnh ngoài trời. Tuy nhiên, theo chia sẻ của rất nhiều chuyên gia thì việc cho trẻ tiếp xúc với xã hội, gặp gỡ và giao tiếp với mọi người xung quanh chính là cơ hội để trẻ có thể phát triển ngôn ngữ hiệu quả. 

Đồng thời, khi trẻ được vui chơi thoải mái, tự do khám phá và làm những điều mình thích sẽ giúp trẻ có thêm nhiều kiến thức, quan sát mọi thứ một cách kỹ càng và trở nên tự tin hơn. Chính nhờ thế mà trẻ cũng dễ dàng học hỏi và phát triển ngôn ngữ hiệu quả, thoải mái giao tiếp và kết nối tốt với mọi người xung quanh. 

4. Kiểm soát thời gian sử dụng thiết bị công nghệ của trẻ

Các thiết bị công nghệ như điện thoại, tivi, máy tính, iPad tuy mang đến nhiều lợi ích cho đời sống con người nhưng nếu trẻ nhỏ lạm dụng quá mức sẽ khiến trẻ bị chậm nói và gặp phải rất nhiều sự hạn chế khác. Do đó, để giúp trẻ cải thiện tốt khả năng ngôn ngữ, việc cần làm đó chính là kiểm soát và hạn chế bớt thời gian sử dụng điện thoại của trẻ nhỏ. 

Ba mẹ cần quản lý tốt thời gian lướt web, chơi game của trẻ. Đối với những trẻ nghiện smartphone thì cần có kế hoạch gia giảm phù hợp để trẻ loại bỏ thói quen tiêu cực này và dần học tập, phát triển ngôn ngữ giao tiếp hiệu quả hơn. 

5. Dạy trẻ nói từ những điều nhỏ nhặt

Để hỗ trợ tốt cho trẻ chậm nói, các bậc phụ huynh cũng không nên quá vội vàng và liên tục thúc ép trẻ phải nói ngay lập tức. Thay vào đó, hãy hỗ trợ trẻ tập nói từ những điều quen thuộc, nhỏ nhặt xảy ra trong cuộc sống đời thường. 

Ví dụ khi bạn đang nấu cơm, hãy tường thuật lại các công đoạn và gọi tên các thực phẩm để trẻ có thể ghi nhớ và học hỏi tốt hơn. Khi trẻ chú ý và cảm thấy hứng thú đối với một món đồ nào đó thì ba mẹ cũng nên dành thời gian để giới thiệu, phân tích về công dụng, tên gọi, màu sắc và các yếu tố liên quan để trẻ tiếp thu một cách hiệu quả hơn. 

Bằng những hình ảnh, hoạt động quen thuộc hàng ngày cũng đủ giúp cho trẻ phát triển khả năng ngôn ngữ hiệu quả, mở rộng vốn từ và giao tiếp linh hoạt hơn. Quá trình này đòi hỏi sự kiên nhẫn và cố gắng của gia đình, phụ huynh để có thể đồng hành cùng trẻ trong suốt chặng đường khó khăn. 

6. Không bắt chước ngôn ngữ của trẻ chậm nói

Trẻ chậm nói thường có tốc độ phát triển ngôn ngữ chậm hơn so với thông thường nhưng trẻ vẫn có khả năng sử dụng lời nói để giao tiếp ở một mức độ nào đó. Tuy nhiên, giọng nói của trẻ đôi lúc có phần khác biệt hơn so với thông thường, trẻ có thể nói ngọng, phát âm không rõ chữ, sử dụng từ ngữ lộn xộn, không biết cách sắp xếp câu hoàn chỉnh. 

Đối với các trường hợp này, ba mẹ và những người xung quanh không nên bắt chước lại lời nói của trẻ. Trong quá trình dạy trẻ chậm nói, tuyệt đối không được cười nhạo, chọc phá hoặc chê bai cách nói chuyện của trẻ để tránh khiến trẻ cảm thấy mặc cảm, xấu hổ, tự ti. Thay vào đó hãy động viên và nhẹ nhàng điều chỉnh lỗi sai cho trẻ, giúp trẻ cải thiện phát âm và lời nói tốt hơn. 

7. Chú ý đến chế độ ăn uống của trẻ chậm nói

Chế độ dinh dưỡng hàng ngày cũng đóng vai trò quan trọng đối với quá trình hình thành và phát triển ngôn ngữ của mỗi trẻ nhỏ. Vì thế, các bậc phụ huynh cũng cần tăng cường bổ sung cho trẻ bằng các thực phẩm ăn uống có chứa nhiều dưỡng chất, vitamin, Omega-3 có lợi cho sức khỏe để giúp trẻ nâng cao tốt các kỹ năng giao tiếp cần thiết. 

Ngoài ra, trẻ cũng cần hạn chế dung nạp các loại thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn đóng hộp chứa nhiều chất bảo quản hoặc các món ăn nêm nếm quá nhiều gia vị. Khi trẻ được xây dựng và áp dụng tốt chế độ ăn uống lành mạnh cũng sẽ góp phần giúp cho sức khỏe tổng thể và não bộ được hoạt động hiệu quả, từ đó tạo cơ hội để phát triển, cải thiện ngôn ngữ tốt hơn. 

Trẻ chậm nói là một trong các vấn đề xảy ra phổ biến hiện nay. Mặc dù chậm nói không mang tính chất quá nguy hiểm nhưng nó cũng có khả năng là dấu hiệu cảnh báo về một bệnh lý nghiêm trọng nào đó, điển hình như tự kỷ, bại não. Do đó, ngay khi nhận thấy các dấu hiệu chậm nói ở trẻ, các bậc phụ huynh nên tiến hành cho trẻ thăm khám và chẩn đoán cụ thể để có biện pháp can thiệp hiệu quả và kịp thời. 

Có thể bạn quan tâm: 

• Các dấu hiệu trẻ phát triển không bình thường cần can thiệp sớm
• Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ: Dấu hiệu và Cách hỗ trợ, can thiệp
• Trẻ chậm phát triển trí tuệ: Biểu hiện và hướng can thiệp
• Nắm bắt đặc điểm tâm lý của trẻ 4 – 5 tuổi và chăm sóc tốt nhất