Dấu hiệu bị trầm cảm trước sinh và cách giúp mẹ vượt qua

Trầm trước sinh là tình trạng trầm cảm xảy ra trong quá trình mang thai. Các nghiên cứu cho thấy có 10 – 20% phụ nữ mắc trầm cảm trong thời kỳ mang thai. Tình trạng này ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người mẹ và sự phát triển trí não của thai nhi.

Trầm cảm trước sinh là gì?

Trầm cảm trước sinh là một rối loạn sức khỏe tâm thần xảy ra trong thời kỳ mang thai. Đặc trưng của trầm cảm là cảm giác buồn bã, bi quan, chán nản kéo dài dai dẳng, gây ra nhiều ảnh hưởng đến cuộc sống, khiến mẹ bầu cảm thấy mất năng lượng, mất động lực trong việc chăm sóc bản thân, chăm sóc thai nhi và thực hiện các công việc thường ngày.

Trầm cảm trước sinh còn được gọi là trầm cảm khi mang thai, rất dễ nhầm lẫn với các thay đổi về hành vi và cảm xúc trong thai kỳ. Phụ nữ mang thai thường nhạy cảm, tính khí thay đổi thất thường, dễ buồn bã, dễ tức giận và thường bị rối loạn giấc ngủ, rối loạn ăn uống. Các triệu chứng này rất giống trầm cảm khi mang thai.

Tuy nhiên, nỗi buồn của người mắc trầm cảm kéo dài dai dẳng và thường trực, ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống, công việc, vai trò của họ. Phụ nữ mang thai mắc trầm cảm thường biểu hiện sự u sầu trên khuôn mặt, họ không tìm thấy hứng thú, niềm vui trong cuộc sống, ít cười, ít nói, có xu hướng tự cô lập bản thân.

Trầm cảm trước sinh là một rối loạn cảm xúc nghiêm trọng và phức tạp, thường không biến mất nếu không được can thiệp, điều trị. Các triệu chứng có thể trở nên tồi tệ hơn, trở thành trầm cảm sau sinh, gây nguy hiểm cho cả người mẹ lẫn em bé.

Thực trạng trầm cảm trước sinh hiện nay

Chúng ta thường nghe về trầm cảm sau sinh mà không biết rằng, trầm cảm trước sinh cũng phổ biến và nghiêm trọng không kém. Theo Viện Y tế Sức khỏe Quốc gia Mỹ (NIH), sau khi xem xét 20 nghiên cứu về trầm cảm trước sinh và sau sinh, tỷ lệ phụ nữ mắc trầm cảm trước sinh là 20 – 40%.

Tỷ lệ mắc trầm cảm trong tam cá nguyệt đầu tiên là 7.4%, trong tam cá nguyệt thứ 2 và ba là 12 – 12.8%, tỷ lệ trầm cảm sau sinh là 17%. Phụ nữ có tiền sử mắc trầm cảm khi mang thai có nguy cơ tái phát trầm cảm đặc biệt cao.

Trong khi đó, một nghiên cứu tại Bệnh viện Hùng Vương cho biết, tỷ lệ trầm cảm sau sinh là 32.8%. Một khảo sát tại Bệnh viện Nguyễn Tri Phương cho thấy, tỷ lệ phụ nữ mang thai trên 28 tuần có nguy cơ trầm cảm trước sinh là 28.79%. Một nghiên cứu tại Bệnh viện Phụ sản – Nhi Đà Nẵng cũng nhận thấy rằng, tỷ lệ trầm cảm ở phụ nữ giai đoạn thai nghén là 36.5%.

Hiện nay, tỷ lệ phụ nữ bị trầm cảm khi mang thai hoặc trong 12 tháng đầu sau sinh trên toàn thế giới là 10 – 20%. Đặc biệt, tỷ lệ này là 15 – 57% ở các quốc gia có mức thu nhập thấp và trung bình. Trầm cảm trước sinh là một vấn đề đặc biệt phổ biến, được quan tâm tại nhiều quốc gia trên thế giới.

10 Dấu hiệu nhận biết trầm cảm trước sinh

Trầm cảm trước sinh rất dễ bị nhầm lẫn với các thay đổi về tâm trạng, hành vi trong thai kỳ. Khi mang thai, mẹ bầu thường bị rối loạn giấc ngủ, ngủ nhiều hoặc mất ngủ, khó ngủ; chán ăn hoặc ăn quá nhiều; tâm trạng thay đổi thất thường, dễ khóc, dễ nóng giận, hay cáu kỉnh… Các triệu chứng này khá tương tự với triệu chứng trầm cảm trước sinh.

Có thể nhận biết trầm cảm trước sinh thông qua các triệu chứng sau đây:

1. Tâm trạng chán nản, buồn bã kéo dài

Tâm trạng buồn bã, chán nản kéo dài là một trong những triệu chứng chính, đặc trưng ở người mắc trầm cảm. Thai phụ có thể thỉnh thoảng cảm thấy buồn bã, bồn chồn, lo lắng. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài hơn 2 tuần và không biến mất, rất có thể bạn đã mắc trầm cảm.

2. Quá lo lắng về em bé hoặc không quan tâm đến em bé

Lo lắng quá mức về sự phát triển của thai nhi, về tương lai của thai nhi và có những suy nghĩ đến mức phi lý là một trong những dấu hiệu cho thấy bạn đang có nguy cơ mắc trầm cảm. Nỗi sợ hãi của người mắc trầm cảm thường không có cơ sở, khiến phụ nữ rơi vào trạng thái bi quan tiêu cực. Những nỗi sợ thường là:

• Quá lo lắng về các dị tật bẩm sinh của thai nhi dù các chỉ số cho thấy em bé phát triển bình thường
• Sợ hãi việc thai nhi chào đời bất thường, cảm thấy mình không thể mang thai suôn sẻ
• Suy nghĩ tiêu cực về tương lai, cảm thấy bất hạnh khi mang thai…

Ngoài ra, trong một số trường hợp, mẹ bầu có thể gặp phải tình trạng không mong đợi sự chào đời của em bé, dù trước đó rất mong có thai. Nghiêm trọng hơn, một số mẹ bầu còn có suy nghĩ từ bỏ thai kỳ vì lo lắng quá mức về việc làm mẹ, cảm giác kiệt quệ khi mang thai, áp lực từ công việc, cuộc sống…

3. Mất hứng thú, không có cảm giác vui vẻ

Phụ nữ mắc trầm cảm khi mang thai thường rơi vào tình trạng mất hứng thú, không tìm thấy cảm giác vui vẻ trong cuộc sống. Họ thường không thể nhìn nhận mọi việc trong khía cạnh hài hước, không cảm thấy hài hước dù người xung quanh đều cười. Đồng thời thường không còn cảm giác vui vẻ, thích thú với những việc trước đây từng yêu thích.

4. Mất năng lượng, không chú ý chăm sóc bản thân

Đây cũng là một trong những dấu hiệu bị trầm cảm trước sinh thường gặp. Trầm cảm khiến phụ nữ mang thai trở nên uể oải, mệt mỏi, mất năng lượng. Điều này khiến chị em không còn quan tâm chăm sóc bản thân, không quan tâm đến ngoại hình, thậm chí gặp khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động vệ sinh cá nhân hằng ngày.

5. Có các triệu chứng thể chất bất thường

Không chỉ gây ra vấn đề về sức khỏe tinh thần, trầm cảm khi mang thai còn gây ra các triệu chứng thể chất bất thường. Bao gồm các rối loạn về giấc ngủ, rối loạn ăn uống và những cơn đau nhức khó chịu không rõ nguyên nhân. Có thể kể đến như:

• Mất ngủ, khó ngủ hoặc ngủ nhiều quá mức
• Chán ăn, ăn uống không ngon miệng hoặc ăn quá nhiều
• Đau đầu, đau nhức cơ, có vấn đề về đường tiêu hóa

Các triệu chứng này rất dễ nhầm lẫn với các thay đổi trong thay kỳ. Tuy nhiên, điểm khác biệt là khi mang thai, ở 3 tháng đầu, chị em thường buồn ngủ nhiều, kèm theo chán ăn, ốm nghén. Ở 3 tháng cuối, chị em dễ mất ngủ, ăn nhiều, hay có cảm giác đói.

Trong khi đó, ở người mắc trầm cảm trước sinh, triệu chứng mất ngủ, chán ăn (hoặc ngủ nhiều, ăn nhiều) có thể kéo dài xuyên suốt thai kỳ. Đồng thời, các triệu chứng này không xuất hiện riêng lẻ mà kết hợp với các triệu chứng như buồn bã kéo dài, suy nghĩ tiêu cực, lo âu quá mức, mất hứng thú, không mong đợi sự chào đời của em bé…

6. Dễ khóc, dễ cáu kỉnh, tâm trạng thay đổi thất thường

Phụ nữ mang thai dễ khóc, dễ xúc động, tâm trạng thay đổi thất thường. Các thay đổi này ở thai phụ rất giống với biểu hiện của trầm cảm. Do đó, rất nhiều mẹ bầu không phát hiện mình mắc trầm cảm vì cho đây là biểu hiện bình thường. Thực tế, ở phụ nữ mang thai, mẹ bầu thường nhạy cảm, dễ xúc động, dễ tức giận, tuy nhiên, cảm xúc buồn bã sẽ nhanh chóng qua đi, chúng ta có thể vui vẻ nhanh chóng.

Trong khi đó, ở phụ nữ trầm cảm khi mang thai, sự buồn bã, tiêu cực kéo dài. Mẹ bầu khóc thường xuyên hoặc cảm thấy muốn khóc nhưng không thể khóc được. Đồng thời rất dễ cáu kỉnh, tức giận vì những việc nhỏ nhặt. Luôn cảm thấy khó chịu, bức bối trong người không cách nào giải tỏa được.

7. Mất hứng thú với tình dục

Mất hứng thú với tình dục, khó kết nối với chồng, có xu hướng tự cô lập có thể là dấu hiệu của trầm cảm. Chị em có thể trở nên xa lánh chồng, người thân, thường nhốt mình trong phòng, không muốn giao tiếp với ai.

8. Lo lắng quá mức khả năng làm mẹ của bản thân

Lo lắng quá mức về việc sinh và nuôi dạy con trong tương lai, sợ hãi việc bản thân sẽ làm không tốt trong vai trò là một người mẹ là dấu hiệu trầm cảm. Hầu như phụ nữ nào cũng sợ rằng mình không chăm sóc tốt cho con. Tuy nhiên, ở phụ nữ bình thường, sự lo lắng thường ít và thường kèm theo sự mong chờ con chào đời, tự hào vì mình sắp thật sự trở thành mẹ.

Trong khi đó, ở phụ nữ trầm cảm trước sinh, nỗi sợ hãi, lo lắng luôn thường trực và rất tiêu cực. Mẹ bầu luôn suy nghĩ về những tình huống xấu, cảm thấy mình không thể trở thành người mẹ tốt, không xứng đáng làm mẹ. Thường kèm theo áp lực, căng thẳng quá mức, đôi khi không mong đợi em bé chào đời.

9. Bế tắc, tuyệt vọng, đôi khi nghĩ đến cái chết

Cảm giác bế tắc, tuyệt vọng rất phổ biến ở phụ nữ mắc trầm cảm khi mang thai. Nhiều chị em cảm thấy thai kỳ quá kinh khủng, quá mệt mỏi. Thậm chí có suy nghĩ muốn chết đi để được giải thoát, muốn từ bỏ thai kỳ vì quá mệt mỏi. Đây là dấu hiệu hết sức nguy hiểm, cho thấy bạn đang mắc trầm cảm nặng, cần được hỗ trợ ngay lập tức.

10. Cảm giác không phải là chính mình

Nếu bạn có cảm giác không còn là chính mình, cảm thấy bản thân “giống như người máy”, chỉ đang làm tất cả một cách máy móc, vô hồn, không cảm xúc thì rất có thể bạn đang bị trầm cảm. Đây cũng là một trong những dấu hiệu trầm cảm nặng, nghiêm trọng, không thể tự biến mất.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc trầm cảm trước sinh

Trầm cảm trước sinh là một vấn đề đặc biệt phổ biến, ngày càng có xu hướng gia tăng. Bất kỳ ai cũng có thể mắc trầm cảm khi mang thai. Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc trầm cảm ở phụ nữ mang thai bao gồm:

• Tiền sử gia đình
• Bản thân từng mắc rối loạn tâm lý (rối loạn lo âu, trầm cảm, rối loạn ám ảnh cưỡng chế…)
• Thai nhi có bất thường trong quá trình phát triển (nguy cơ down, bất thường nhiễm sắc thể…)
• Không có ý định mang thai
• Bị lạm dụng, xâm hại dẫn đến mang thai
• Trải qua biến cố trong quá trình mang thai như ly hôn, mất việc, mất người thân…
• Gánh nặng tài chính, áp lực kinh tế, cuộc sống không thuận lợi
• Mong đợi sinh đôi hoặc sinh ba nhưng không thành
• Không có sự hỗ trợ từ người thân, bạn bè
• Mắc bệnh trong thời kỳ mang thai như huyết áp, tiểu đường
• Mâu thuẫn với chồng, gia đình chồng hoặc bố mẹ của chính mình…

Nguyên nhân gây ra trầm cảm trước sinh

Đến nay, khoa học vẫn chưa thể xác định chính xác nguyên nhân gây trầm cảm. Tuy nhiên, các nghiên cứu nhận thấy rằng, trầm cảm trước sinh có liên quan mật thiết đến các yếu tố như di truyền, mất cân bằng dẫn truyền thần kinh, thay đổi nội tiết tố…

Di truyền

Trầm cảm có liên quan mật thiết đến yếu tố di truyền. Phụ nữ có nguy cơ mắc trầm cảm khi mang thai và sau sinh cao nếu gia đình có người từng mắc trầm cảm hoặc rối loạn lưỡng cực hay các vấn đề tâm lý khác.

Mất cân bằng dẫn truyền thần kinh

Serotonin, dopamine, norepinephrine là các chất có tác dụng cải thiện tâm trạng, tạo cảm giác vui vẻ, sảng khoái, thoải mái. Sự thiếu hụt của các chất này có thể ảnh hưởng đến khả năng điều chỉnh tâm trạng.  Từ đó gây ra tình trạng trầm cảm ở phụ nữ mang thai.

Rối loạn nội tiết tố

Thời điểm mang thai là giai đoạn cơ thể chị em có nhiều thay đổi, đặc biệt là sự thay đổi của nội tiết tố trong cơ thể. Trong suốt thai kỳ, nồng độ estrogen và progesterone trong cơ thể tăng cao. Nếu căng thẳng quá mức sẽ khiến nồng độ cortisol tăng, gây mất cân bằng nội tiết tố, ức chế sản sinh progesterone. Tình trạng này có thể gây ra trầm cảm, đồng thời làm tăng nguy cơ sảy thai.

Thay đổi ngoại hình, áp lực cuộc sống

Sự thay đổi vai trò đột ngột (đối với chị em mang thai lần đầu) có thể gây ra nhiều sự xáo trộn trong cuộc sống. Bao gồm các vấn đề như thay đổi ngoại hình, thay đổi tâm sinh lý. Việc vừa mang thai, vừa phải đi làm, việc quán xuyến việc nhà khiến mẹ bầu quá sức, không được nghỉ ngơi, thư giãn, gây ra căng thẳng và dẫn đến trầm cảm.

Mang thai ngoài ý muốn

Trầm cảm thường xảy ra ở phụ nữ mang thai ngoài ý muốn. Việc mang thai khi chưa có ý định sinh con, mang thai không đúng kế hoạch khi kinh tế chưa ổn định, chưa sẵn sàng để mang thai. Hoặc có thể mang thai khi chưa kết hôn, mang thai do bị xâm hại, người bố trốn tránh trách nhiệm…

Kinh tế khó khăn, áp lực tài chính

Mang thai khi chưa có đủ điều kiện tài chính, kinh tế hạn hẹp, không đủ nuôi sống bản thân là vấn đề khiến nhiều mẹ bầu lo lắng, bất an, lâu ngày dẫn đến trầm cảm. Nỗi lo lắng còn đến từ việc không có sự đảm bảo trong tương lai. Đặc biệt là khi mẹ phải nghỉ việc để sinh em bé, gia đình nghèo đói, tài chính dự trữ.

Không được giúp đỡ, thiếu hỗ trợ

Trầm cảm trước sinh ở phụ nữ phần lớn đến từ sự vô tâm của chồng hoặc sự can thiệp quá mức từ gia đình. Phụ nữ mang thai cần được quan tâm, chăm sóc. Tuy nhiên, có rất nhiều phụ nữ phải tự gánh vác mọi việc, không nhận được sự trợ giúp từ chồng và gia đình. Điều này gây ra cảm giác cô đơn, mệt mỏi, lâu ngày gây ra trầm cảm.

Mâu thuẫn trong các mối quan hệ

Mâu thuẫn với chồng, gia đình chồng hoặc người thân trong gia đình cũng có thể là nguyên nhân gây ra trầm cảm trước sinh. Mâu thuẫn căng thẳng trong các mối quan hệ, xung đột trong hôn nhân gây ra cảm giác cô đơn, ngột ngạt, cùng với đó là các thay đổi trong thai kỳ làm tăng nguy cơ trầm cảm.

Trầm cảm trước sinh có nguy hiểm không?

Trầm cảm trước sinh có nguy hiểm không là thắc mắc của nhiều người. Thực tế, trầm cảm khi mang thai là một vấn đề nghiêm trọng và nguy hiểm. Tình trạng này ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần của mẹ bầu, đe dọa nghiêm trọng đến sự phát triển của thai nhi do cơ thể mẹ suy kiệt, không được chăm sóc đúng cách.

Đặc biệt, trầm cảm khi mang thai còn làm tăng nguy cơ mắc các rối loạn sức khỏe tâm thần khác như rối loạn lo âu, rối loạn cảm xúc lưỡng cực… Tuy nhiên, vấn đề nghiêm trọng nhất mà trầm cảm gây ra chính là hành vi từ bỏ việc mang thai và hành vi tự tử để giải thoát. Rất nhiều phụ nữ mắc trầm cảm trước sinh suy nghĩ đến cái chết hoặc muốn đình chỉ thai kỳ.

Không chỉ vậy, đã có nhiều trường hợp sau sinh, sản phụ nhảy lầu tự tử vì trầm cảm. Hoặc có trường hợp sản phụ ôm con nhảy sông tự tử. Điển hình là vụ một người mẹ treo cổ tự tử, con gái 7 tháng tuổi tử vong trong máy giặt trong nhà trọ ở TP.HCM vào năm 2022, trước đó, người mẹ này đã có dấu hiệu trầm cảm.

Tác hại của trầm cảm trước sinh

Trầm cảm trước sinh nguy hiểm và đáng sợ hơn so với những gì chúng ta biết, nhất là tình trạng trầm cảm nặng. Trầm cảm không chỉ tác động xấu đến sức khỏe thể chất, tinh thần của mẹ bầu mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.

Tác hại của trầm cảm trước sinh đến mẹ bầu

Có rất nhiều vấn đề mà mẹ bầu có thể gặp phải khi mắc trầm cảm khi mang thai. Các vấn đề này bao gồm:

• Không chăm sóc sức khỏe bản thân, sụt cân hoặc tăng cân quá mức
• Bỏ lỡ các buổi khám thai quan trọng
• Mất ngủ, khó ngủ gây căng thẳng thần kinh
• Tăng nguy cơ lạm dụng chất (rượu bia, thuốc lá, ma túy)
• Cản trở khả năng gắn kết giữa mẹ và thai nhi
• Gây rối loạn điều hòa trục hạ đồi – tuyến yên – thượng thận
• Tăng nguy cơ tiền sản giật, tiểu đường thai kỳ và biến chứng khi sinh
• Gây viêm âm đạo trong thai kỳ, nguy cơ lây cho em bé khi chuyển dạ
• Gây ra suy nghĩ tự hại và hành vi tự tử vô cùng nguy hiểm

Tác hại của trầm cảm trước sinh với thai nhi

Không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ bầu, trầm cảm khi mang thai còn tác động xấu đến sự phát triển của em bé. Những vấn đề mà thai nhi có thể gặp phải gồm:

• Ảnh hưởng xấu đến sự phát triển não bộ của thai nhi
• Hormone căng thẳng cortisol đi qua nhau thai, ảnh hưởng đến não bộ
• Làm tăng trở kháng động mạch tử cung, giảm dòng máu đến nuôi thai nhi, khiến thai nhi chậm tăng trưởng
• Nguy cơ sinh non, dễ ra đời trước tuần 37 của thai kỳ
• Cân nặng thai nhi không đạt chuẩn

Tác hại của trầm cảm đến em bé khi được sinh ra

Những tác hại của trầm cảm đến em bé khi con được sinh ra có thể kể đến như:

• Trẻ nguy cơ sinh ra nhẹ cân, cân nặng dưới 2.8kg
• Trẻ cáu kỉnh, khóc nhiều hơn so với những đứa trẻ khác
• Nguy cơ mắc tự kỷ, tăng động giảm chú ý và các vấn đề về sức khỏe tâm thần cao
• Nguy cơ chậm phát triển, rối loạn hành vi, cảm xúc…

Chẩn đoán trầm cảm trước sinh

Nếu có dấu hiệu nghi ngờ mắc trầm cảm, bạn cần tìm đến bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý để được tư vấn, đánh giá. Để chẩn đoán trầm cảm, các bác sĩ thường:

• Đánh giá triệu chứng lâm sàng
• Sử dụng bài test, bảng câu hỏi hỗ trợ (bài test trầm cảm EPDS, PHQ-9, bài test trầm cảm BECK)
• Khai thác tiền sử gia đình, tiền sử cá nhân
• Đánh giá sức khỏe toàn diện
• Đánh giá sức khỏe tâm lý – tâm thần.

Điều trị trầm cảm trước sinh

Trầm cảm trước sinh cần được phát hiện và điều trị kịp thời, đúng cách. Một nghiên cứu trên Tạp chí Sản phụ khoa Hoa Kỳ cho thấy, trầm cảm trước sinh làm tăng nguy cơ sinh non, nhẹ cân ở trẻ. Những trẻ này thường gặp vấn đề về giấc ngủ trong 2 năm đầu đời, có nguy cơ chậm phát triển cao.

Trầm cảm khi mang thai có thể được điều trị bằng các phương pháp sau:

1. Tâm lý trị liệu

Các liệu pháp tâm lý được ưu tiên hàng đầu trong điều trị trầm cảm trước sinh. Các phương pháp này được đánh giá cao về hiệu quả và mức độ an toàn cho thai phụ do không sử dụng thuốc, không xâm lấn, tác động đến cơ thể.

Liệu pháp tâm lý còn gọi là liệu pháp trò chuyện, là lựa chọn đầu tay trong điều trị trầm cảm khi mang thai. Trong đó, 2 liệu pháp được sử dụng phổ biến nhất bao gồm liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) và liệu pháp tương tác cá nhân (IPT).

CBT là liệu pháp tập trung vào việc nhận diện và thay đổi các mẫu hành vi tiêu cực thành tích cực. Giúp mẹ bầu phát triển kỹ năng đối phó với căng thẳng, giải quyết nguyên nhân gây ra lo lắng, căng thẳng từ đó dễ dàng vượt qua trầm cảm.

IPT là liệu pháp tương tác cá nhân tập trung vào việc giải quyết các mâu thuẫn trong mối quan hệ của người mắc trầm cảm. Liệu pháp giúp cải thiện chất lượng của mối quan hệ, phát triển kỹ năng giải quyết mâu thuẫn, a chữa và củng cố các mối quan hệ. Từ đó giúp mẹ bầu cải thiện chức năng xã hội trong suốt thai kỳ.

2. Sử dụng thuốc điều trị

Thuốc chống trầm cảm được sử dụng phổ biến trong điều trị, tuy nhiên, đối với phụ nữ mang thai, các thuốc này cần được cân nhắc cẩn thận trước khi sử dụng. Thuốc chống trầm cảm tương thích có thể không gây hại cho thai nhi. Thế nhưng, các thuốc không tương thích có thể gây khuyết tật bẩm sinh, sảy thai, sinh non, vấn đề về giấc ngủ…

Các thuốc có thể được cân nhắc sử dụng trong điều trị trầm cảm trước sinh bao gồm:

• Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc
• Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine
• Bupropion
• Thuốc chống trầm cảm ba vòng

3. Liệu pháp kích thích từ xuyên sọ (TMS)

Liệu pháp này được nhiều quốc gia trên thế giới sử dụng để điều trị trầm cảm khi mang thai. Được thực hiện bằng cách sử dụng từ trường thông qua thiết bị ngoại vi để tác động lên não bộ. Kỹ thuật này được FDA Hoa Kỳ chấp thuận trong việc điều trị trầm cảm.

Liệu pháp giúp tăng cường serotonin, dopamine và norepinephrine trong não. Thông  thường, liệu trị kéo dài từ 25 – 30 buổi, thực hiện 5 ngày một tuần, mỗi lần kéo dài từ 6 – 20 phút. Liệu pháp được nghiên cứu và chứng minh là ít gây ra rủi ro cho mẹ và thai nhi.

Cách giúp mẹ vượt qua trầm cảm trước sinh

Làm thế nào để đối phó với trầm cảm trước sinh? Để vượt qua trầm cảm khi mang thai, bên cạnh việc tuân theo hướng dẫn của bác sĩ, chuyên gia tâm lý, mẹ bầu cần tự thay đổi chính mình. Vượt qua trầm cảm chưa bao giờ là điều dễ dàng, thế nhưng, vì bản thân và em bé của mình, chắc chắn mẹ có thể làm được.

Dưới đây là một số cách giúp mẹ vượt qua trầm cảm trước sinh hiệu quả:

1. Tập thể dục thường xuyên

Tập thể dục giúp cải thiện sức khỏe, tăng cường sản xuất hormone hạnh phúc, giúp thư giãn tinh thần và giảm căng thẳng mệt mỏi. Không chỉ vậy, tập thể dục còn giúp giảm đau lưng, cải thiện chỉ số IQ cho bé, ngăn ngừa nguy cơ tiền sản giật và tiểu đường thai kỳ.

Mẹ bầu nên tập thể dục đều đặn 30 phút mỗi ngày. Tốt nhất nên chọn những môn thể thao nhẹ nhàng, phù hợp với sức khỏe như bơi lội, đi bộ, đạp xe, các bài tập yoga cho bà bầu… Cần duy trì việc luyện tập mỗi ngày, đồng thời chú ý đến việc đảm bảo an toàn cho bản thân lẫn thai nhi.

2. Thực hành kỹ thuật thư giãn, quản lý căng thẳng

Các kỹ thuật thư giãn tinh thần, quản lý căng thẳng có thể giúp mẹ bầu giảm stress, cải thiện cảm xúc, giải tỏa lo lắng, ổn định tâm trạng. Các kỹ thuật này cũng cần được thực hiện thường xuyên, đều đặn. Một số kỹ thuật thư giãn tốt cho mẹ bầu:

• Thở sâu và thiền định: Kỹ thuật hít thở sâu kết hợp với thiền chánh niệm có thể giúp giảm căng thẳng, thư giãn tinh thần, tăng cường sự kết nối của mẹ bầu với thai nhi.
• Yoga và giãn cơ nhẹ nhàng: Các tư thế yoga theo tam nguyệt cá sẽ giúp mẹ giãn cơ, giảm đau, giảm căng thẳng, thư giãn tinh thần. Mẹ có thể tham khảo các tư thế như “mèo – bò”, “tam giác”, “nữ thần”, “vòng hoa”, “góc cố định”…
• Massage thư giãn: Mẹ bầu có thể nhờ người thân hoặc đến các trung tâm chăm sóc sức khỏe mẹ và bé, massage bầu để được massage, thư giãn, cải thiện sức khỏe.

3. Thay đổi lối sống

Thay đổi lối sống, chú ý hơn đến chế độ dinh dưỡng có thể hỗ trợ mẹ cải thiện chứng trầm cảm hiệu quả. Lối sống ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống của chúng ta. Mẹ có thể cố gắng cải thiện bằng cách:

• Chú trọng dinh dưỡng, cân bằng các nhóm dưỡng chất, tăng cường bổ sung omega-3, vitamin, khoáng chất cho cơ thể
• Ngủ đủ 7 – 9 tiếng mỗi đêm, cố gắng đi ngủ và thức dậy vào cùng một giờ mỗi ngày, chẳng hạn, mẹ nên đi ngủ đúng 10 giờ và thức dậy lúc 6 giờ mỗi ngày
• Hạn chế sử dụng rượu bia, thuốc lá, caffein, các thực phẩm không lành mạnh trong thai kỳ

4. Viết nhật ký cảm xúc

Viết nhật ký cũng là một cách giúp mẹ đối phó với trầm cảm trước sinh hiệu quả. Việc ghi lại suy nghĩ, cảm xúc của bản thân giúp bạn hiểu rõ trạng thái tâm lý của mình, thuận tiện cho việc bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý theo dõi, nắm bắt tình trạng của bạn.

Để viết nhật ký, bạn nên chọn nơi yên tĩnh, thoải mái, và bắt đầu bằng cách mô tả cảm xúc của bạn. Viết ra những tình huống cụ thể và những cảm xúc bạn trải qua. Hãy viết một cách tự do, đừng lo lắng về lỗi chính tả hay ngữ pháp. Viết cả những điều tích cực và tiêu cực, cố gắng tìm những điểm sáng, những điều khiến bạn thấy biết ơn, thấy hạnh phúc.

5. Tìm kiếm sự hỗ trợ

Đôi khi, chúng ta thường rơi vào cảm giác bế tắc, tuyệt vọng, cho rằng bản thân bất hạnh, không ai hiểu mình. Tuy nhiên, thực tế, bạn không cô đơn, có rất nhiều người yêu thương, quan tâm bạn.

Hãy trò chuyện với mọi người, nói ra những vấn đề mà bạn đang gặp phải. Những người yêu thương, quan tâm sẽ động viên, chia sẻ và đồng hành cùng bạn. Bên cạnh đó, hãy loại bỏ những mối quan hệ độc hại, người luôn chê trách, chỉ trích khiến bạn buồn phiền khỏi danh sách quan tâm.

Bạn có thể tham gia vào các hội nhóm, các cộng đồng hỗ trợ người trầm cảm để được chia sẻ. Những người có kinh nghiệm vượt qua trầm cảm trước sinh sẽ cho bạn những lời khuyên hữu ích, dù tình trạng và vấn đề mỗi người gặp phải là không giống nhau.

Biện pháp phòng ngừa trầm cảm trước sinh

Trầm cảm trước sinh liên quan đến nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm di truyền, sinh học và môi trường. Vì thế, rất khó để có được một biện pháp ngăn ngừa trầm cảm khi mang thai một cách hiệu quả. Tuy nhiên, chúng ta có thể giảm thiểu nguy cơ mắc trầm cảm bằng cách:

• Duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống khoa học, tập thể dục thường xuyên để nâng cao sức khỏe
• Dành thời gian để tâm sự với chồng hoặc người thân ruột thịt hay đi chơi với bạn bè
• Bạn nên thường xuyên ra khỏi nhà, đi dạo, duy trì những hoạt động mình yêu thích để giảm căng thẳng
• Tìm hiểu các mốc phát triển của thai nhi, dành thời gian học tập kiến thức chăm sóc em bé để tăng cường sự tự tin cho bản thân
• Không sử dụng rượu bia, thuốc lá, chất kích thích vì chúng ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và đe dọa sự phát triển của thai nhi
• Trò chuyện nhiều hơn với em bé, cảm nhận sự tồn tại và sự liên kết diệu kỳ giữa bạn với em bé.
• Khám thai định kỳ, tìm kiếm sự giúp đỡ của bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý nếu bạn thấy bản thân có dấu hiệu stress, trầm cảm.

Những câu hỏi về trầm cảm trước sinh

Tại sao trầm cảm khi mang thai khó phát hiện?

Các triệu chứng của trầm cảm như rối loạn giấc ngủ, rối loạn ăn uống, mất năng lượng, dễ khóc, tính khí thay đổi thất thường… tương tự với các triệu chứng thai kỳ. Các triệu chứng của quá trình mang thai dễ che giấu, làm ẩn đi triệu chứng trầm cảm, khiến nhiều người không nhận ra vấn đề bất thường của mình.

Không điều trị trầm cảm trước sinh có sao không?

Trầm cảm trước sinh cần được điều trị, nếu không điều trị, trầm cảm sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và sự phát triển của em bé. Nếu mẹ bị trầm cảm, em bé có thể bị suy dinh dưỡng, sinh non, chậm phát triển trí não, rối loạn giấc ngủ trong 2 năm đầu sau sinh… Trầm cảm còn làm ảnh hưởng đến sự kết nối giữa mẹ và em bé, khiến mẹ gặp khó khăn trong việc hiểu và chăm sóc con sau sinh.

Trầm cảm trước sinh là một vấn đề phổ biến, nghiêm trọng và phức tạp. Trầm cảm không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần của mẹ mà còn gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến thai nhi. Do đó, nếu có dấu hiệu nghi ngờ trầm cảm, cách tốt nhất là mẹ bầu nên tìm đến bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý để được tư vấn, hỗ trợ.

Có thể bạn quan tâm:

• Bài test trầm cảm khi mang thai giúp kiểm tra nhanh mức độ
• Trầm cảm nhẹ có tự khỏi không? Dấu hiệu và điều trị

Tài liệu tham khảo:

• Cleveland Clinic, Prenatal Depression, https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22984-prenatal-depression
• National Library of Medicine (NIH), https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3844897
• NHS, Depression in pregnancy, https://www.nhs.uk/pregnancy/keeping-well/depression