Hiểu rõ đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học để nuôi dạy tốt nhất

Cần phải hiểu rõ đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học để có hướng giáo dục, chăm sóc và nuôi dạy con thích hợp. Ở giai đoạn này trẻ rất dễ tiếp thu, luôn có sự hứng thú khám phá những điều mới, có rất nhiều câu hỏi nhưng tâm lý vẫn còn rất non nớt nên cần được củng cố nền tảng tư duy, nhận thức vững chắc hơn.

Đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học cần hiểu rõ

Học sinh tiểu học được tính là trong độ tuổi từ 6- 11 tuổi, lúc này khả năng ngôn ngữ, năng lực nhận thức của con đã bắt đầu phát triển tốt hơn. Tâm lý của trẻ trong nhóm này cực kỳ ngây thơ, đơn giản, vô tư, không suy nghĩ nhiều, cảm xúc biểu hiện rõ ràng, dễ nắm bắt.

Theo các chuyên gia, giai đoạn tiểu học là thời điểm tạo tiền đề quan trọng cho quá trình phát triển về năng lực, tư duy, đạo đức, tính cách hay các khía cạnh khác. Gia đình và những người làm công tác giáo dục cần hiểu rõ hơn về đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học để có hướng hỗ trợ con phù hợp.

Thích được khám phá những điều mới

Với trẻ tiểu học, mọi thứ xung quanh con đều vô cùng mới lạ và thú vị, bất cứ điều gì cũng khiến con cảm thấy có hứng thú. Chẳng hạn trẻ có thể hỏi cha mẹ hàng chục câu hỏi mỗi khi ra ngoài, thậm chí có những điều mà phụ huynh không bao giờ lường trước được. Đây là đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học nổi bật nhất có thể nhìn nhận ở hầu như mọi trẻ.

Nhu cầu quan tâm của con bao gồm tất cả mọi vấn đề xung quanh đời sống hằng ngày, từ các loài động vật, động cơ máy móc đến các mối quan hệ. Thời điểm này hệ thần kinh cấp cao của con đang chuyển sang hệ tư duy trừu tượng và hình tượng để hoàn thiện dần về mặt chức năng.

Mặt khác một vấn đề đáng báo động hiện nay chính là việc trẻ có xu hướng tìm hiểu tình dục quá sớm. Phần xuất phát từ sự tò mò, phần bị ảnh hưởng bởi các nội dung không phù hợp với lứa tuổi từ phim ảnh mà con tiếp xúc thường xuyên. Việc nhiều học sinh tiểu học đã quan hệ tình dục là một hồi chuông cảnh báo về tâm lý “trưởng thành trước tuổi” của con mà phụ huynh phải cực kỳ quan tâm.

Thích được quan tâm và khen ngợi

Một trong những đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học chính là con cực kỳ thích được khen ngợi và nhận được sự quan tâm từ mọi người. Chẳng hạn khi trẻ nhặt rau và mẹ khen con làm giỏi, con ngoan thì trẻ sẽ cực kỳ hào hứng, chủ động giúp mẹ tiếp tục dọn dẹp nhà cửa, rửa bát để tiếp tục nhận được lời khen ngợi này.

Lời khen và sự quan tâm từ những người xung quanh khiến con cảm thấy mình trở nên quan trọng, đặc biệt và không ngừng cố gắng hơn. Và ngược lại, con cũng không hề thích bị chê bai, la mắng. Nếu bị chê trách con sẽ xuống tinh thần, chán nản thay vì cố gắng điều chỉnh hay khắc phục lại lỗi lầm.

Tâm lý của học sinh tiểu học còn nhạy cảm và yếu đuối

Trẻ tiểu học hầu như chỉ sinh hoạt, vui chơi trong các môi trường như lớp học, gia đình, bạn bè xung quanh. Con chưa có cơ hội tiếp xúc với các yếu tố tiêu cực ngoài môi trường, chưa phải va vấp với các tình huống khắc nghiệt, mặt khác cũng luôn có sự đồng hành hỗ trợ từ người lớn nên khả năng tâm lý của con còn rất yếu, đặc biệt khi phải đối diện với các tình huống căng thẳng.

Tâm lý của học sinh tiểu học còn rất yếu nên con dễ khóc lóc khi cha mẹ la mắng, la hét khi phải ở trong bóng tối một mình, hoảng loạn nếu đêm ngủ gặp ác mộng, hay cũng rất dễ bị dụ dỗ, lừa gạt vì có năng lực nhận thức còn kém. Chính điều này cũng khiến con có xu hướng phụ thuộc và bám cha mẹ quá mức.

Tâm lý bay bổng, giàu trí tưởng tượng

Nhìn chung tâm lý của học sinh tiểu học còn rất hồn nhiên, vô tư, thoải mái, không có quá nhiều việc khiến con bận tâm suy nghĩ hay lo lắng. Trí tưởng tượng của con cực kỳ phong phú và luôn thay đổi mỗi ngày. Con có thể chuyển từ mơ ước làm bác sĩ sang công an, từ thích làm ca sĩ chuyển sang muốn làm lao công khiến cha mẹ cũng phải bất ngờ.

Trí tưởng tượng cũng là một khía cạnh thể hiện được các đặc trưng tâm lý của trẻ một cách rõ ràng. Phụ huynh cần lắng nghe và hỗ trợ con xây dựng định hướng tương lai, nắm bắt và phát triển năng lực cá nhân, cổ vũ mọi ước mơ của con.

Hay thể hiện sự ghen tỵ

Trẻ tiểu học cũng rất hay ghen tỵ với anh chị em, bạn bè xung quanh và thể hiện rõ nét thông qua lời nói, hành vi của mình. Chẳng hạn con hay tỵ nạnh khi thấy anh chị được mua quần áo mới, buồn bã khi bạn ngồi cùng bạn được ba mẹ đưa đi công viên còn mình không được đi, ghen tỵ nếu bạn kia có chiếc váy mới mà con ao ước..

Trẻ cũng có xu hướng thi đua ngầm, đây cũng là một tâm lý của học sinh tiểu học được biểu hiện khá rõ ràng. Chẳng hạn nếu con ăn một mình thì con thường ăn rất chậm, không chịu ăn nhưng nếu có ai rủ con “thi” xem ai ăn nhanh hơn thì con sẽ luôn cố gắng ăn nhanh nhất để dành chiến thắng.

Tuy nhiên tâm lý ganh đua hay ghen tỵ của học sinh tiểu học nếu không được điều chỉnh đúng hướng, mà ngược lại còn kích động, cổ vũ có thể khiến trẻ có những tư tưởng và hành vi xấu xí, lệch lạc. Chẳng hạn ăn gian, quay cop để đạt được điểm cao trong kỳ thi thay vì trung thực.

Cảm xúc thay đổi nhanh chóng

Bạn có thể thấy một đứa học sinh tiểu học đang khóc lóc, ăn vạ, ủ rũ khi bị cha mẹ la mắng, nhưng chỉ 5 phút sau con đã trở nên vui vẻ, rạng ngời, hào hứng đi ăn kem cùng gia đình. Những cảm xúc của con thường thay đổi rất nhanh chóng và được biểu hiện rõ ràng qua biểu cảm, hành vi bên ngoài.

Theo các chuyên gia, đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học là chưa có tính bền vững nên thường thay đổi một cách nhanh chóng. Con có thể từ vui vẻ chuyển sang buồn và ngược lại, từ ủ rũ sang hoạt bát chỉ với một vài yếu tố tác động nho nhỏ. Phụ huynh cần hiểu rõ yếu tố này để có thể nắm bắt và điều chỉnh cảm xúc của con nhanh chóng, tránh để con ở trong trạng thái ủ rũ quá lâu.

Tâm lý nhạy cảm, dễ tổn thương

Học sinh tiểu học có tâm lý dễ vui, dễ buồn, dễ tổn thương bởi tâm lý của con rất nhạy cảm. Đặc biệt với những trẻ có tuổi thơ thiếu thốn, khó khăn, gia đình không hạnh phúc khiến con có xu hướng hiểu chuyện hay trường thành trước tuổi. Một lời nói vô tình của người lớn cũng khiến con tủi thân và khóc nhanh chóng.

Trẻ nhỏ hiện nay ngày càng nhạy cảm và dễ xúc động hơn, một phần do chính ảnh hưởng từ cách cư xử của người lớn chưa phù hợp, do con lạm dụng các thiết bị công nghệ hay các tiếp xúc nội dung chưa phù hợp với lứa tuổi. Đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học có thể ảnh hưởng nhiều về mặt tư duy hay tính cách của con nên cần phải chú ý.

Tuy nhiên, khả năng tư duy và nhận thức của trẻ tiểu học mới đang chỉ ở giai đoạn hình thành và cảm xúc cũng chưa có tính bền vững nên con cũng nhanh chóng quên mất những gì người khác nói. Đa phần sự vui vẻ của trẻ tiểu học vẫn là cảm xúc chiếm thời gian chủ yếu .

Dù vậy nhưng với những trẻ phải sống trong hoàn cảnh bạo lực, bị bỏ rơi, bị lạm dụng về thể chất hay tinh thần thì đây sẽ trở thành một vết sẹo lớn trong tâm trí khó lành. Con vẫn có thể vui tươi nhưng sẽ trở nên căng thẳng, hoảng loạn cực độ nếu vô tình ở trong các hoàn cảnh, tình huống xảy ra các sự việc tương tự với nỗi ám ảnh của con.

Tâm lý của học sinh tiểu học rất dễ bị tác động

Khả năng tư duy của học sinh tiểu học chưa thực sự hoàn toàn và tâm lý của con rất yếu nên rất dễ bị tác động bởi các yếu tố bên ngoài. Chẳng hạn khi con sống trong một môi trường bạo lực, tiêu cực thì tâm lý con cũng trở nên bi quan, dễ kích động, có sự lệch lạc về tư duy hay cách hành xử trước các tình huống bất ngờ.

Ngược lại, trẻ trong độ tuổi tiểu học nhưng lại thường xuyên được tiếp xúc với những câu chuyện mang tính chất cảm động có thể kích hoạt sự nhạy cảm, dễ xúc động, ủy mị quá mức. Hay tương tự, nếu trẻ thường xuyên tiếp xúc với bạo lực hay các hành vi tương tự lại làm hình thành tính cách hiếu chiến, dùng vũ lực để giải quyết các vấn đề.

Các sự kiện thời thơ ấu luôn đóng vai trò quan trọng trong suốt quá trình hình thành nhân cách, đạo đức của mỗi đứa trẻ, ăn sâu vào tiềm thức khiến con có những hành vi, suy nghĩ thiếu phù hợp. Gia đình cần phải hiểu rõ đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học để điều chỉnh các vấn đề, cách hành xử hay ngôn ngữ sao cho phù hợp.

Dễ tin người

Dễ tin người, đặc biệt là những người lớn cũng là những đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học rất dễ nhận ra. Năng lực tư duy nhận thức của trẻ chưa thực sự hoàn thiện, tâm lý yếu, đặc biệt nếu trẻ được sống trong hoàn cảnh gia đình được chăm sóc và bảo bọc quá mức, không được hướng dẫn các kỹ năng xã hội sẽ rất dễ bị lừa gạt.

Thực tế việc lừa gạt trẻ tiểu học cũng rất dễ dàng, đôi khi chỉ cần một cây kẹo mút cũng đủ để con đi theo hay làm theo lời người lạ. Bên cạnh đó việc tiếp xúc với công nghệ, các trạng mạng xã hội trực tuyến quá sớm cũng làm tăng nguy cơ trẻ bị lừa đảo qua mạng rất nhiều. Tình huống này đã và đang xảy ra mỗi ngày.

Phụ huynh không để ý đến những đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học mà để con tự do phát triển sẽ dẫn đến rất nhiều sự cố đáng tiếc. Không ít trường hợp trẻ tự ý lấy điện thoại của cha mẹ chuyển cho người là hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu vì bị người lạ xúi dục qua mạng xã hội.

Làm thế nào để chăm sóc tâm lý của học sinh tiểu học

Một điều may mắn là nhìn chung, tâm lý của học sinh tiểu học hầu như rất dễ nắm bắt. Mọi sự vui, buồn, tức giận, sợ hãi của con hầu như đều biểu hiện hết ra bên ngoài chứ không hề có xu hướng dấu diếm hay xa cách cha mẹ như nhóm trẻ tuổi dậy thì. Do đó chỉ cần quan sát một chút, cha mẹ vẫn có thể biết con đang cảm thấy như thế nào.

Giai đoạn tiểu học chính là tiền đề quan trọng để con hoàn thiện hơn về mặt tư duy, nhận thức hay nhân cách. Không chỉ cha mẹ mà những người là công tác giáo dục, chẳng hạn như các thầy cô giáo cũng cần dành thời gian tìm hiểu về đặc điểm tâm lý của trẻ để hỗ trợ quá trình phát triển toàn diện về mọi mặt của con.

Vậy cần làm gì để giúp trẻ tiểu học phát triển đúng hướng về mặt tâm lý, tinh thần?

Trò chuyện nhiều hơn với trẻ

Mỗi điều diễn ra hằng ngày đều trở thành những điều mới lạ và thú vị với con. Phụ huynh hoàn toàn có thể nắm bắt được suy nghĩ, tính cách, tâm lý của học sinh tiểu học thông qua những việc đơn giản như trò chuyện, giải đáp những thắc mắc của con mỗi ngày.

Chẳng hạn trẻ có tính cách vui vẻ, hoạt bát thường có những suy nghĩ tích cực, tươi sáng hơn, trong khi một số nhóm trẻ thường hay có xu hướng bị quan, tiêu cực, nhìn đâu cũng thấy những điều xấu xí. Phụ huynh cần sớm nhận ra nếu trẻ có các tư tưởng quá bi quan để kịp thời điều chỉnh lại tư duy đúng với lứa tuổi.

Các chuyên gia cũng luôn khuyến khích phụ huynh nên tạo thói quen nói chuyện với con ít nhất 30 phút mỗi ngày. Nhiều phụ huynh vì quá bận rộn, không có thời gian chia sẻ khiến mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái ngày càng trở nên xa cách, trẻ có những vướng mắc tâm lý những không biết bày tỏ cùng ai, không được giải đáp nên dễ hình thành những tư duy lệch lạc hơn.

Khi con có các hành vi hay lời nói không phù hợp, phụ huynh cũng cần chấn chỉnh ngay, đừng để quá lâu vì có thể con không hoàn toàn nhớ được mình đã nói gì, làm gì. Tâm lý của học sinh tiểu học cần được điều chỉnh ngay từ các chi tiết nhỏ nhất.

Phụ huynh cần dành sự kiên nhẫn, nhẹ nhàng, nghiêm túc lắng nghe những băn khoăn, thắc mắc của trẻ, tuyệt đối không được thể hiện sự khó chịu, cáu gắt cho dù đôi lúc con có thể thắc mắc những điều kỳ lạ. Làm bạn và chia sẻ với con cũng là một bài học mà phụ huynh nào cũng cần phải học mỗi ngày.

Chú ý cách hành xử

Trẻ tiểu học rất dễ học hỏi và bắt chước theo người lớn, đặc biệt là cha mẹ nên phụ huynh cần phải điều chỉnh cách ứng xử cho thật phù hợp. Do đó tuyệt đối không được dùng bạo lực, những ngôn từ thiếu văn minh hay xảy ra các mâu thuẫn, tranh cãi trước mặt con cái để tránh ảnh hưởng đến tâm lý của học sinh tiểu học.

Thông qua việc nói chuyện hay giao tiếp với con mỗi ngày, phụ huynh hay giáo viên cũng cần chú ý cách trò chuyện, ngôn từ của con để kịp thời điều chỉnh nếu không phù hợp. Tuyệt đối không được thể hiện sự vui vẻ, thích thú mỗi khi con nói gì đó không phù hợp với lứa tuổi vì con sẽ tưởng rằng mình đang làm đúng, đang được khen ngợi.

Xây dựng môi trường sinh hoạt văn minh, lành mạnh cũng là một yếu tố rất cần được quan tâm để tránh ảnh hưởng xấu đến tâm lý của trẻ. Không chỉ trong khuôn khổ gia đình hay trường học mà xung quanh môi trường sống hằng ngày của con cũng cần hạn chế tiếp xúc với các thông tin tiêu cực tối đa.

Kiểm soát các nội dung mà con tiếp cận

Hầu hết trẻ tiểu học hiện nay đã được tiếp xúc rất nhiều với các nền tảng mạng xã hội, các thông tin trên internet với mục đích hỗ trợ học tập và cũng để con tự chơi mỗi khi cha mẹ bận rộn. Tuy nhiên như đã nói, tâm lý học sinh tiểu học rất dễ bị ảnh hưởng nên phụ huynh cần kiểm soát nghiêm ngặt những thông tin, nội dung mà con tiếp cận mỗi ngày.

Hiện nay trên các nền tảng như youtube cũng cho phép cài đặt các ứng dụng kiểm soát nội dung cho trẻ để phù hợp với độ tuổi. Phụ huynh cũng cần hạn chế cho con tiếp xúc quá nhiều với các nền tảng Facebook, Tiktok vì các nội dung này sẽ rất khó để kiểm soát.

Thực tế phụ huynh nên hạn chế để con tự chơi một mình với các thiết bị công nghệ mà nên dành thời gian trò chuyện, vui chơi hoặc thiết kế các hoạt động tương tác giữa cả hai nhiều hơn. Điều này cũng rất tốt trong quá trình chăm sóc tâm lý của học sinh tiểu học cũng như tạo mối liên kết sâu sắc hơn giữa cha mẹ và con cái.

Cho trẻ tham gia các hoạt động nâng cao kỹ năng mềm

Không chỉ kiến thức mà các kỹ năng mềm như kỹ năng giao tiếp, kỹ năng ứng biến trước các tình huống bất ngờ, kỹ năng làm việc nhóm cũng rất thiết trong quá trình phát triển mỗi ngày. Hiện nay cũng có rất nhiều các trung tâm, trường hợp thường xuyên tổ chức các chương trình ngoại khóa, các hoạt động nâng cao kỹ năng mềm cần thiết cho trẻ tiểu học mà phụ huynh nên tham khảo.

Chẳng hạn như phụ huynh có thể cho con tham gia các hoạt động văn nghệ của trường lớp, sinh hoạt trong câu lạc bộ, các chương trình trải nghiệm mùa hè.. Hãy luôn khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động nào mà con thích để phát triển khả năng của bản thân, tìm hiểu về chính mình, đừng bó buộc con vào bất cứ khuôn khổ hay định hướng nào chỉ của riêng cha mẹ.

Hướng dẫn trẻ các kỹ năng kiểm soát cảm xúc

Khả năng kiểm soát cảm xúc của trẻ tiểu học còn rất kém, đôi lúc con có thể có những hành vi, lời nói bốc đồng thiếu phù hợp. Do đó gia đình cần phải hướng dẫn trẻ cách kiểm soát cảm xúc, ứng xử phù hợp với mọi hoàn cảnh, tránh các tình huống không đáng có.

Tất nhiên để kiểm soát cảm xúc của nhóm trẻ tiểu học không hề đơn giản. Phụ huynh cần phải luôn bình tĩnh trong mọi tình huống, tuyệt đối không để bản thân tức giận hay cuốn theo cảm xúc của con. Tâm lý của học sinh tiểu học vẫn còn non nớt nên phụ huynh cần cố gắng duy trì thái độ bản thân phù hợp trong mọi tình huống để con học hỏi theo.

Luôn khen ngợi và động viên trẻ

Như đã nói, tâm lý của học sinh tiểu học rất thích được khen ngợi và phụ huynh cần nắm bắt yếu tố này để khuyến khích trẻ cố gắng hơn. Một lời khen ngợi, một món quà nhỏ mỗi khi con đạt được các thành tích tốt, những việc tốt sẽ khiến con luôn có động lực cố gắng hơn mỗi ngày.

Phụ huynh tuyệt đối không nên chê bai con nơi đông người, trước mặt bạn bè hay chỉ nhắm vào khuyết điểm của con để nói vì sẽ khiến trẻ cảm thấy tổn thương, xấu hổ, mất tự tin về bản thân. Thay vào đó hãy luôn động viên trẻ dám làm những gì mà con yêu thích, kể cả khi không có kết quả tốt nhưng sự dũng cảm của trẻ luôn là điều rất đáng khen.

Lựa chọn môi trường giáo dục phù hợp

Môi trường giáo dục cũng ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý của học sinh tiểu học. Trẻ được học tập trong môi trường giáo dục văn minh, lành mạnh sẽ có tinh thần tích cực và hạnh phúc hơn. Ngược lại, trẻ nếu phải học tập trong môi trường tiêu cực, bị cô lập, không được tôn trọng thì sẽ dễ có tâm lí bi quan, chán nản.

Phụ huynh nên dành thời gian tìm hiểu chi tiết hơn về môi trường học tập, giáo dục của con. Hãy trò chuyện trực tiếp với con để biết liệu con có vướng mắc nào tại trường lớp hay bạn bè không. Ngoài ra cũng cần trao đổi thêm với nhà trường và giáo viên phụ trách của học sinh tiểu học để phát hiện sớm nếu con có các vấn đề bất thường trong tâm lý.

Tâm lý của học sinh tiểu học vẫn còn rất non nớt, yếu đuối, khả năng tư duy logic còn hạn chế nên rất cần có sự theo dõi, hỗ trợ từ gia đình. Xây dựng môi trường sống lành mạnh, tích cực, trò chuyện cùng con nhiều hơn chính là điều phụ huynh cần làm để đảm bảo con phát triển trong môi trường tích cực, thoải mái và vui vẻ nhất.